Już wielokrotnie w naszych artykułach poruszaliśmy tematy historycznych dziejów gminy Białaczów. Mój kolega Piotr Kolczyński, dotarł do materiałów i zapisów historycznych, z których wynika że pierwsze wzmianki o istnieniu Białaczowa pochodzą z 1191 roku ,,Białaczów ma 825 lat"
,,Z tych informacji jasno wynika, że najdawniejszą datą, z którą mamy do czynienia jest rok 1191, gdzie można mówić już o istnieniu Białaczowa jako wioski dającej dziesięcinę do kaplicy w Żarnowie. Pozostałe fakty potwierdzają, że Białaczów już wtedy istniał. I choć pierwszy dokument, w którym miejscowość się wymienia jako siedzibę możnowładcy Krzesława Odrowąża pochodzi z roku 1233, to dla mnie osobiście nie ulega wątpliwości, że za datę istnienia Białaczowa należy przyjąć rok 1191. Z pewnością faktyczna data powstania to co najmniej kilka lub kilkanaście lat wcześniej, ale ustalenie tego obecnie jest niemożliwe.
A dlaczego to wszystko napisałem? Redakcja EKG chce zaproponować wszystkim, a szczególnie władzom gminy rozpoczęcie dyskusji w poruszonym temacie. Uważamy, że mieszkańcy miejscowości o tak długiej historii powinni postarać się o przyjęcie konkretnej daty jej powstania. Może to być data symboliczna, ale to przecież miłe móc powiedzieć, że mieszka się w miejscowości o ponad 800-letniej historii."
Piotr Kolczyński
Ja zaś, dzięki Piotrowi Jachowiczowi, pasjonacie wszystkiego co z historią Białaczowa jest związane, jestem w posiadaniu fragmentów zapisów, które potwierdzają tezy zawarte przez redaktora Kolczyńskiego. Pozwolę sobie przytoczyć niektóre fragmenty opracowań pochodzących prawdopodobnie z lat 20-tych ubiegłego wieku. Nie możemy w tym miejscu ustalić autora tych tekstów, gdyż dysponujemy kserokopią dokumentów. Możemy tylko domniemywać ,że autor tych materiałów oparł się na zapisach pochodzących między innymi z ,,akt komisji Wojewody Sandomierskiego, w archiwum gub.Radom”
WŁAŚCICIELE I DZIEDZICE
,,Już w 1233 r znany jest Krzesław comes de Balacow. Z Białaczowa pochodzi Prandota, biskup Krakowski (zm.1262r) założyciel miasteczka i parafii. Za Długosza,dziedzicem miasta był Odrowąż. Spalone w czasie pożaru przywileje miasta wznawia Piotr Odrowąż (dziedzic Białaczowa). Miasto miało przedmieścia: Ossę i Jeżów''
,,Przywilej Kazimierza króla potwierdzili: w niedzielę kwietnia 1509 r w Piotrkowie król Zygmunt I, w piątek po Oczyszczeniu N.M.P 1563 r również w Piotrkowie Zygmunt August, dając miastu prawo magdeburskie. To samo Stefan Batory w dn.23 stycznia 1578 r. Zygmunt III dn.28 maja 1615r i Władysław IV dn 6 stycznia 1640 r w Warszawie. W tym samym czasie Białaczów w części należy do rodziny Straszów, herbu Odrowąż, w częśći zaś do Korwinów Kochanowskich.”,,W 1671 r w zameczku Białaczowskim dn. 12 grudnia między Antonim na Białaczowie Kochanowskim i Zofią Rudzińską, oraz innymi potomkami, następuje dział miasteczka Białaczowa.” W 1723 roku nabywcą części dóbr Bialaczowa staje się Franciszek z Dębian Dembiński, kasztelan wojnicki.Po nim dziedziczy Ludwik Dembiński, kasztelaniec wojnicki. W 1727 roku nabyła Białaczów Jan Nałachowski, starosta Opoczyński.,, W dniu 2 lipca 1787 roku Stanisław syn Jana hrabia Małachowski, marszałek wielkiego Sejmu, dziedzic Białaczowa, daje miastu przywilej, który wraz sześcioma poprzednimi w dniu 1788 roku potwierdza Stanisław August.” Przypomnijmy- przywilej między innymi uwalnia mieszczan od poddaństwa, potwierdza prawo magdeburskie i określa lokalizację miasta.
FUNDATORZY I ZABYTKI
,,W 1797 roku wymurowany był w Białaczowie, kosztem Stanisława hrabiego Małachowskiego ratusz (dziś zw. Magistratem) z obu stron którego na wmurowanych płytach widnieje napis, wyrobiony żelaznymi literami: ,,CONSILIO ET JUSTITIAE SACRUM MDCCXCVI”
,,W 1800 roku Sranisław hr. Małachowski wzniósł w Bialaczowie pałac, którego boczne skrzydła półkolisto są zaokrąglone.Zachowane w pałacu listy i plany dowodzą że gmach ten stawiał architekt Kubicki. Dawny dwór stał na prost kościoła, po drugiej stronie drogi. Obecny proboszcz ks. St. Laskowski pamieta ów dwór o dużych oknach, rozebrany przed kilkunasty laty. Dziś na tem miejscu stoi szwajcarski domek dla ogrodnika.Dalej wznoszą się sztuczne ruiny, zaś po drodze idąc przez park ku pałacowi, po lewej stronie drogę ujrzymy wyspę z zasklepionemi piwnicami;nazywają ją wyspą Kochanowskiego, z tego wniosek że albo Kochanowscy, właściciele Bialaczewa usypać ją kazali, albo na cześć wielkiego poety, którego matka była Białaczewska z Policzny, wyspę tak nazwano'
Uwaga!!!! W najbliższym czasie nasza redakcja ma otrzymać dokumentację potwierdzającą że od wspomnianej wyspy, odchodzą dwie odnogi podziemnych tuneli, prowadzące do pałacu i kościoła. ,,Miejscowa tradycja twierdzi, ze dawny kościól stał w tem miejscu, w którem stoją dziś zabudowania dworskie i gorzelnia. Że w miejscu obecnego kościola stała dawniej kaplica dworska (dzisiejsze prezbyterjum) , do której przybudowano nawę. Wtedy dawny kościól rozebrano.
Fundatorem kościola w Białaczowie był Jan Prandota Odrowąż piszący się z Białaczewa, biskup krakowski.” ,,Dn. 21 maja 1778 roku skutkiem uderzenia pioruna zgorzał wierch kościelny z sygnaturką. Lud ratując wnetrze kościola popsuł organy, ambonę, poniszczył ołtarze” Pod kościołem znajduje się sześć sklepionych grobów w których spoczywają dziedzice, fundatorzy, matki biskupów Załuskich, notariusz.
DAWNE NAZEWNICTWO MIEJSCOWOŚCI.
,,Do parafii należało 12 wiosek prócz miasta: PARCZEW,ZAKRZEW,SANDÓW,GIEŻÓW,SOBIEŃ, OSSA, MIEDZIONE, WOLA RADWAN,ZELAZOWICE,MIEDZNA I WĄGLANY.”